-
@ Bi Nam
2025-02-07 16:23:37
## **۱. ایران پیش از هخامنشیان**
پیش از ظهور **کوروش بزرگ** و تأسیس امپراتوری هخامنشی، سرزمین ایران تحت حکومت چندین تمدن و دودمان مهم قرار داشت:
### **ایلامیان (حدود ۳۰۰۰–۶۴۰ پیش از میلاد)**
- **قلمرو:** جنوب غربی ایران (خوزستان امروزی)
- **دستاوردها:**
- ایجاد یکی از نخستین دولتهای متمرکز در منطقه
- توسعه خط نوشتاری ایلامی
- جنگهای طولانی با بابل و آشور
- در سال **۶۴۰ ق.م**، ایلام توسط **آشوربانیپال**، شاه آشور، فتح و ضعیف شد.
### **مادها (حدود ۷۰۰–۵۵۰ پیش از میلاد)**
- **بنیانگذار:** دیاکو (۷۰۹–۶۵۶ ق.م)
- **شاهان مهم:**
- **فرورتیش:** مقابله با آشوریان و توسعه قلمرو ماد
- **هووخشتره:** شکست آشور و گسترش قدرت مادها
- **ایشتوویگو:** آخرین پادشاه ماد که توسط **کوروش بزرگ** شکست خورد
- **دستاوردها:**
- نخستین ارتش منظم در تاریخ ایران
- اتحاد قبایل ایرانی و پایهگذاری حکومت متمرکز
### **خاندان هخامنشی پیش از کوروش**
- **هخامنش:** بنیانگذار دودمان هخامنشی (حدود ۷۰۰ ق.م)
- **چیشپیش:** حاکم آنشان
- **کمبوجیه یکم:** پدر کوروش بزرگ
کوروش بزرگ با شکست دادن مادها، نخستین امپراتوری بزرگ ایران را بنیان نهاد.
---
## **۲. هخامنشیان (۵۵۰–۳۳۰ پیش از میلاد)**
### **کوروش بزرگ؛ بنیانگذار نخستین امپراتوری ایرانی**
- **قلمرو:** از آسیای مرکزی تا مدیترانه و مصر.
- **دستاوردها:**
- **تأسیس امپراتوری هخامنشی**؛ نخستین امپراتوری چندملیتی تاریخ.
- **صدور منشور حقوق بشر (استوانه کوروش).**
- **فتح بابل و آزادی یهودیان.**
- **ایجاد سیستم حکومتی مبتنی بر احترام به فرهنگها و ادیان مختلف.**
- **ایجاد جادههای ارتباطی برای تسهیل تجارت و حملونقل.**
### **داریوش بزرگ (۵۲۲–۴۸۶ ق.م)**
- **گسترش امپراتوری و ایجاد نظام اداری پیشرفته.**
- **ساخت تخت جمشید.**
- **ایجاد راه شاهی برای ارتباط بهتر میان ایالتها.**
- **ایجاد سیستم مالی و ضرب نخستین سکه ایرانی.**
### **خشایارشا (۴۸۶–۴۶۵ ق.م)**
- **نبردهای مهم با یونانیان، از جمله جنگ سالامیس.**
- **تکمیل تخت جمشید و گسترش معماری هخامنشی.**
### **پایان هخامنشیان**
- داریوش سوم در برابر اسکندر مقدونی شکست خورد و امپراتوری سقوط کرد.
---
## **۳. اشکانیان (۲۴۷ پیش از میلاد–۲۲۴ میلادی)**
- **بنیانگذار:** ارشک اول.
- **دستاوردها:**
- مقابله با امپراتوری روم.
- ایجاد نظام حکومتی نیمهمتمرکز.
- گسترش تجارت از طریق جاده ابریشم.
---
## **۴. ساسانیان (۲۲۴–۶۵۱ میلادی)**
### **شاپور اول (۲۴۱–۲۷۲ م)**
- شکست دادن امپراتور روم (والرین).
- توسعه علمی و فرهنگی.
### **انوشیروان دادگر (۵۳۱–۵۷۹ م)**
- اصلاحات مالی و اداری.
- ترویج علم و فلسفه.
### **یزدگرد سوم (۶۳۲–۶۵۱ م)**
- آخرین شاه ساسانی، شکست در برابر حمله اعراب مسلمان.
---
## **۵. سلسلههای محلی و اسلامی**
- **سامانیان، آلبویه، سلجوقیان** نقش مهمی در حفظ فرهنگ ایرانی داشتند.
---
## **۶. صفویان (۱۵۰۱–۱۷۳۶ میلادی)**
- **شاه اسماعیل صفوی:** رسمی کردن مذهب تشیع.
- **شاه عباس بزرگ:** توسعه اقتصادی، رونق اصفهان، اصلاحات نظامی.
---
## **۷. افشاریان (۱۷۳۶–۱۷۹۶ میلادی)**
- **نادرشاه افشار:** شکست امپراتوری مغول هند، بازپسگیری خراسان.
---
## **۸. زندیان (۱۷۵۱–۱۷۹۴ میلادی)**
- **کریمخان زند:** صلح و توسعه اقتصادی، ساخت بازار وکیل شیراز.
---
## **۹. قاجاریان (۱۷۹۶–۱۹۲۵ میلادی)**
- **آغامحمدخان قاجار:** تأسیس حکومت قاجار.
- **اصلاحات امیرکبیر، جنگهای ایران و روس، انقلاب مشروطه.**
---
## **۱۰. پهلوی (۱۹۲۵–۱۹۷۹ میلادی)**
### **رضاشاه (۱۹۲۵–۱۹۴۱)**
- **نوسازی ایران، توسعه آموزش، ایجاد راهآهن سراسری.**
- **تأسیس دانشگاه تهران و مدرنسازی نظام اداری.**
- **حذف القاب سنتی و ارتقای جایگاه زنان در جامعه.**
### **محمدرضا شاه (۱۹۴۱–۱۹۷۹)**
- **انقلاب سفید و اصلاحات ارضی.**
- **افزایش درآمد نفتی و توسعه صنعتی ایران.**
- **ایجاد زیرساختهای اقتصادی مدرن.**
- **برگزاری جشنهای ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی.**
---
## **جمعبندی**
ایران در طول تاریخ شاهد حکومتهای متعددی بوده که هر کدام در توسعه فرهنگی، اقتصادی و نظامی کشور نقش داشتهاند.