-
@ Win Vee
2025-05-26 20:44:58
จิตเกิดดับ ตลอดวันตลอดคืน
ในพระพุทธศาสนา จิตมิได้ดำรงอยู่อย่างถาวร หากแต่ “เกิดขึ้นชั่วคราว” แล้ว “ดับไป” อย่างรวดเร็ว ตามอารมณ์ที่มากระทบ ผ่านทางตา หู จมูก ลิ้น กาย และใจ กล่าวคือ ตลอดทั้งวันทั้งคืน จิตมีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา เช่น เห็นรูปก็เกิดจิตเห็น ได้ยินเสียงก็เกิดจิตฟัง เมื่อสิ่งเหล่านั้นผ่านไป จิตนั้นก็ดับลง ไม่หลงเหลืออะไร
วิญญาณไม่เที่ยง
(สํยุตตนิกาย ขันธวรรค)
พระพุทธเจ้าทรงตรัสว่า “ภิกษุทั้งหลาย วิญญาณนั้นไม่เที่ยง มีความเกิดขึ้นและความดับไปเสมอ”
การเห็นว่าวิญญาณ หรือจิตรู้ มีการเกิดดับ คือการเห็นตามความเป็นจริง
จิตอยู่ตามขันธ์
จิตไม่ได้ดำรงอยู่อย่างโดดเดี่ยว แต่สัมพันธ์กับ “ขันธ์” อื่น ๆ ได้แก่ รูป เวทนา สัญญา สังขาร และวิญญาณ ซึ่งขันธ์เหล่านี้ก็ล้วนแต่ไม่เที่ยง เกิดขึ้นชั่วคราว แล้วก็ดับไปเช่นกัน ดังนั้น “จิต” จึงมิใช่สิ่งควรยึดถือว่าเป็น “ตัวเรา” เพราะมันแปรเปลี่ยนอยู่เสมอ
มิใช่เพียงวิญญาณเท่านั้นที่ไม่เที่ยง แม้แต่ขันธ์ ๕ ทั้งปวงก็ไม่เที่ยงเช่นกัน
(สํยุตตนิกาย ขันธวรรค)
รู้เห็นความเกิดดับ คือทางหลุดพ้น
เมื่อผู้ใดพิจารณาเห็นว่า จิตที่เกิดขึ้นในแต่ละขณะ ล้วนแล้วแต่ไม่เที่ยง เป็นอนัตตา ไม่มีตัวตนที่แท้จริง ความยึดถือใน “เรา” “เขา” ก็จะค่อย ๆ คลายลง นำไปสู่ความเบื่อหน่าย คลายกำหนัด และดับทุกข์ได้ในที่สุด
— ผู้ใดเห็นวิญญาณว่าไม่เที่ยง เป็นทุกข์ มีความแปรเปลี่ยนเป็นธรรมดา ผู้นั้นย่อมเกิดความเบื่อหน่ายในวิญญาณ
(ขุททกนิกาย อิติวุตตกะ)
#siamstr